Oryginalny stop baลniowej narracji i schematรณw fabularnych z przyszลoลciowฤ technikฤ stoi u zarania Cyberiady โ zbioru opowieลci z kosmosu zamieszkanego przez roboty. Dla robotรณw ludzie to stwory budzฤ ce zgrozฤ, a w miejsce biologicznego rozrodu zjawia siฤ inลผynieria, ktรณrej mistrzami sฤ dwaj bohaterowie ksiฤ ลผki: Trurl i Klapaucjusz.
Odwrotnie jak w opowiadaniach o Pirxie, bฤdฤ cych apoteozฤ ludzkiego wymiaru istnienia โ Cyberiada sลawi ลwiat istot bฤdฤ cych produktem nie natury i jej swoistych prawideล, ale projektowania i perfekcyjnego konstruktorstwa. Na pozรณr krรณlestwa robotรณw niczym istotnym nie rรณลผniฤ siฤ od paลstw baลniowych wลadcรณw, ktรณrzy walczฤ o panowanie i pieniฤ dze, obawiajฤ siฤ spiskรณw, od swych dworakรณw ลผฤ dajฤ rozrywek, a od mฤdrcรณw โ speลniania wymyลlnych ลผyczeล. Ale jeลli w baลniach ludzkich zwyciฤลผaลy mocniejsze czary i dzielnoลฤ bohaterรณw, to w paลstwie robotรณw sukces zapewnia bardziej pomysลowa inลผynieria i wyobraลบnia obejmujฤ ca szerszฤ gamฤ wspรณลdziaลajฤ cych czynnikรณw.
Zasadniczo ten uchwyt, ten plan jฤzykowy, ktรณry patronuje wiฤkszoลci opowiadaล w Cyberiadzie, jest to Pasek, przepuszczony przez Sienkiewicza i wyลmiany przez Gombrowicza.list Lema do M. Kandla z 8 maja 1972
W istocie roboty nie sฤ przeciwieลstwem ludzi, tylko realizacjฤ pewnego wariantu ich natury. Czลowiek od zarania swgo czasu prรณbuje przecieลผ wyzwoliฤ siฤ od zaleลผnoลci, pokonaฤ naturฤ i narzuciฤ swemu ลwiatu wลasne warunki. Wymaga to odwagi i determinacji, ale prowadzi teลผ bardzo czฤsto do naduลผyฤ, nadmiernej wiary w to, ลผe ลwiat uda siฤ podporzฤ dkowaฤ narzucanym mu reguลom; wiฤcej โ ลผe konstruktor z pomocฤ swego kunsztu bฤdzie umiaล uczyniฤ czลowieka szczฤลliwym, uwolniฤ go od cierpieล, daฤ poczucie wielorakiego speลnienia. Tym wลaลnie zajmujฤ siฤ wลadcy i konstruktorzy z Cyberiady. Autor rรณลผnie tu postฤpuje i rozmaicie rozdaje role: raz inลผynierska pycha โdo zลego przywodziโ wiecznie rywalizujฤ cych ze sobฤ Trurla i Klapaucjusza, innym razem to wลadcy wynajmujฤ cy konstruktorรณw przekraczajฤ miarฤ chciwoลci, zbrodni lub tylko โ naiwnej wiary w swojฤ omnipotencjฤ. Prowadzi to do niesลychanie zabawnych wydarzeล i Cyberiada byลaby przede wszystkim literackim misterium buffo, gdyby nie wnioski serio, jakie wysnuฤ moลผna z fantastycznych przygรณd bohaterรณw: przestroga przed brakiem umiaru, etyki i zbytniฤ wiarฤ we wszechmoc inลผynierii.ย
