Debiuty Daniela Mroza

Naród z Partią, Partia z Narodem

Tytuł rysunku – „Bumelant” – odnosi się do osoby unikającej pracy, co w czasach PRL-u miało wybitnie negatywne konotacje. System komunistyczny propagował pracowitość i przodownictwo pracy. Bumelanci, obok szpiegów, sabotażystów, kapitalistów i innych wichrzycieli, znajdowali się na samym dole społecznej drabiny, okupowanej przez uprzywilejowane warstwy robotniczo-chłopskie. Elegancki ubiór delikwenta sugeruje jego podejrzane inteligenckie pochodzenie, które samo sobie było skazą i formą przestępstwa.

Rysunek powstał w latach 50, kiedy w Polsce obowiązywał socrealizm, narzucający sztuce obowiązek przedstawiania bohaterów pracy, postępu i życia społecznego w duchu ideologii marksistowskiej. Z oczywistych względów praca Mroza wpisuje się w oficjalny nurt propagandowy: w tamtych czasach nawet szum drzew musiał mieć słuszne zabarwienie polityczne. Jednakże autor, przedstawiając ostentacyjnie przerysowaną, karykaturalną postać, która jawnie lekceważy zasady socjalistycznej moralności, pozwala sobie na wyraźną ironię i oderwanie od obowiązujących schematów, wykraczając poza ramy realistycznej satyry. Elementy fakturalne i tematyczne budują nastrój, który nie jest niezbędny dla satyry, a sugeruje głębsze znaczenie. Przedstawienie pijaka i bumelanta jako osła wydaje się jedynie powierzchownym aspektem, przez który przebija przez nią bardziej złożona i oryginalna intencja twórcza.